Van 1978 tot 1992: Het Trefcentrum Obbrussel

In 1978 kocht de staatssecretaris voor Nederlandstalige cultuur Vic Anciaux een gebouw in de Fortstraat 35 ten behoeve van de verenigingen van de sociaal-culturele raad. Voordien waren ze aangewezen op een gebouw van de muziekacademie in de Moskoustraat 19. De vzw Trefcentrum Obbrussel werd opgericht en erkend als cultureel centrum.

Einde 1982 kocht Rika Steyaert de aanpalende Pianofabriek. Zij stelde aan de toenmalige beheerders de voorwaarde de deuren open te zetten voor de vele Brusselse migrantenorganisaties.

In 1992 werden sociaal culturele raad en trefcentrum samengevoegd tot gemeenschapscentrum De Pianofabriek. Einde 2002 startten uiteindelijk de nodige renovatiewerken die in september 2008 eindigden.

Het huidige complex van De Pianofabriek bestaat in feite uit vijf gebouwen, die in de loop der jaren werden samengevoegd. Nu nog hebben we, zonder het goed te beseffen weliswaar, deze verdeling behouden in de naamgeving van de zalen en ze genoemd naar 4 continenten. Het Europa gedeelte bestaat eigenlijk uit twee voormalige huizen.


Het oudste gedeelte, alle zalen met steden uit Azië, is de huidige cafetaria en bovengelegen conciërgewoning. Op de gevel ziet men de oude houten draagbalken. De hoge openingen doen vermoeden dat het oorspronkelijk functioneerde als opslagplaats en dat het gebouw vrij in het landschap stond… de straten waren nog niet getrokken, restanten van het oude Fort Monterey waren zichtbaar, de kuulkappers kweekten spruiten en andere groenten voor de snel oprukkende stad.

Een gedeelte hiervan werd later, bij de bouw van de pianofabriek Gunther in 1889 ingepalmd. Het is het verlaagde gedeelte boven het onthaal van het centrum en verbond de fabriek aan de Willem Tellstraat met de toonzaal aan de nieuw aangelegde Fortstraat.

Het gebouw aan de Willem Tellstraat 59 en gelijkend op de Pianofabriek is van veel recentere datum. Het werd in 1989 aangekocht door de nv Artec die er kunstenaarslofts in installeerde onder de naam Cité-art Willem Tell. De gebouwen dienden voorheen als meubelopslagplaats voor een transportfirma. Naast dit gebouw stond de oude brouwerij Verschueren te verkommeren totdat het werd gekocht door het architectenbureau AAAArchitectures die er sindsdien kantoor houdt.

De voorbouw: Het Trefcentrum Obbrussel ( 1978-1992)

De voorbouw, juister gezegd het gedeelte links van de expositieruimte inclusief de hoofdingang werd in 1978 aangekocht als trefcentrum door het Ministerie van Onderwijs. Het waren bij aankoop twee aparte huizen waarvan het grootste diende als opslagplaats voor de kruidenier ‘La grande vitrine’ van rechtover.
De vele Vlamingen actief binnen het lokaal sociaal-cultureel leven sloegen de handen in elkaar en verbouwden in hun vrije tijd de twee huizen tot een ontmoetingsplaats: een kinder- en jeugdclub, een volleybalclub, een filmclub… ook een aantal mensen uit Gallicië zochten een onderkomen en vonden dit vooraleer later hun eigen Centro Gallego te bouwen. De huidige bakstenen voorbouw met de typische trap uit die periode werd toen, zonder bouwvergunning weliswaar, opgericht. Deze leidde naar een cafetaria op de eerste verdieping waarvoor ook de nodige muren werden afgebroken. Het bleef een beetje veilig dankzij de brandalarminstallatie met rookluik die door de voorzitter van de Schaakclub José Tonoli werd geïnstalleerd. Zijn zoon Walter heeft nu een groot bedrijf in brand- en inbraakbeveiliging dat ook nu instaat voor de beveiliging van het centrum. De zalen van dit gedeelte dragen namen van Europese steden.

Op 10 december 1982 werd de oude Pianofabriek Gunther verkocht aan de Vlaamse Gemeenschap voor 6 miljoen frank. De voormalige fabriek van piano’s werd in twee fasen gebouwd. Het brede gedeelte aan de Willem Tellstraat 61 met de huidige zalen met benamingen naar Amerikaanse steden dateert van 1898. Het smalle stuk aan de Fortstraat 35 met de huidige Afrikaanse zalen werd enkele jaren later gebouwd bij de aanleg van de Fortstraat.
Bouwkundig dient vermeld dat de muren niet gevoegd zijn: dit was gedurende een bepaalde periode in trek omdat men meende dat dit beter was. In de trappenhal merkt men de grote vensters met gekleurde glaspartijen. Er valt spijtig genoeg geen daglicht door: blijkbaar mocht men in die tijd raamopeningen gewoon dicht bouwen. Het verklaart ook de huidige problemen van geluidsoverlast. Enkele oude fresco’s en de oude hoofd-verdelingskast van de elektriciteit getuigen nog van de vroegere pianofabriek. Tot in de jaren ‘80 was er ook een unieke centrale verwarming op stoom in werking, op de bovenste verdieping kan men nu nog enkele omgebouwde stoomconvectoren bewonderen.

Het gebouw bleef een tijd ongebruikt. De verschillende raden van beheer hebben steeds getracht dit gebouw te renoveren maar een struikelblok bleek telkens de enorme investering. Een oude maquette van een eerste voorstel tot renovatie onder impuls van toenmalig voorzitter Mommaerts getuigt van het cultureel centrum-denken van toen. Opvallend is ook het groene park rondom het gebouw! Een geleidelijke renovatie kwam desalniettemin op gang en verschillende zalen, kant fortstraat, werden opnieuw in gebruik genomen. Met beperkte middelen -leve de gyproc- maakte men een trefzaal en een pianozaal: de huidige ruimtes Alexandria en Casablanca.

 

Enkele uit de Fortstraat verdwenen verenigingen:

Coördinatiecomité voor Vlaamse verenigingen
Trefcentrum Obbrussel
Sociaal-culturele Raad Sint-Gillis
Apostelen
CNM
VTB
Willemsfonds
De Natuurvrienden
Allensaam
Davidsfonds
CSC
Middenstandsclub Sint Gillis
CultureleCentrale
Esperanto Vereniging Brussel
Hoofdstedelijke Openbare Bibliotheek
Vlaamse bond Gepensioneerden
Tumclub KAV
Volleybalclub Sint-Gillis
Fc Obbrussel zaalvoetbal
Koor ’t Vogeltje
Jeugdbeweging Knots
Jekino
Harlekijn
Oudercomité Sint Gillisschool
Brussels Brecht Eisler Koor
TYL Eloquentia
Martikko
Centro Galego
Holostroika
K.A.V.
Het Mutske
Ciné-club
Rammers
Stichting Leon Hendrickx
Kushin do karate
Sahaja Yoga
I Sangano
Charlet
De Werf
Schaakkring Anderlecht Steply
Studio Objectief
Txalaparta
De Vriendenkring Obbrussel
De Reisclub
Percutattoo
Vermeylenkring
Jeugd en Muziek
Bond Grote & Jonge Gezinnen
Los Cojones del Toro
Vrouwen van de Wereld